Jak powinna przebiegać ewaluacja projektu? +ćwiczenia

O pracy z uczniami w projekcie

W pracy metodą projektu ważne jest wsparcie nauczyciela. Dlatego opiekun powinien przynajmniej raz na tydzień spotykać się z uczniami, aby porozmawiać o tym, jak przebiega praca i co dzieje się w zespole. Nie oznacza to długich spotkań, ale takich kontaktów, dzięki którym nauczyciel będzie znał efekty działań uczniów, a uczniowie będą mieli poczucie wsparcia i zainteresowania ze strony ich nauczyciela.

Oprócz tego opiekun może prowadzić raz na dwa tygodnie dłuższe konsultacje, w czasie których będzie omówić najważniejsze kwestie dotyczące już zrealizowanych działań, potrzeby uczniów, ich sukcesy czy też problemy.

 

Pamiętaj!
W trakcie konsultacji możesz sprawdzić, co już zostało zrobione, czy zostało wykonane dobrze i w terminie, jakie powstały opracowania, albumy, wystawy, płyty CD, strony internetowe, filmy, modele i jak dokładnie przebiegały działania uczniów. Zapytaj uczniów, czy zrezygnowali z niektórych zaplanowanych działań, a jeśli tak, to dlaczego.

 

Praca zespołu

W trakcie konsultacji opiekun projektu edukacyjnego powinien także ustalić, jak przebiega współpraca w zespole:

  • Czy wszyscy realizują swoje role?
  • Czy wszyscy pracują z równym zapałem?
  • Jak skłonić do pracy tych, którym się nie chce?

Podczas realizacji projektu często zdarza się, że nie wszyscy uczniowie z równym zaangażowaniem podchodzą do przydzielonych zadań. Dlatego konieczna jest rozmowa z nimi, zachęta do pracy, podsunięcie pomysłu na wykonanie zadania lub nawet pomoc.

 

Pamiętaj!
Zastanów się wspólnie z uczniami, jak pracowała dotąd grupa? Czy były jakieś trudności, jeśli tak, to jak sobie z nimi poradzili, do kogo zwrócili się o pomoc, co może zrobić nauczyciel, aby pomóc uczniom.

 

Motywacja uczniów

Projekt jest dobrym sposobem na zwiększenie motywacji uczniów, dlatego nauczyciel powinien pomyśleć o tym, w jaki sposób utrzymać motywację do pracy od etapu planowania po podsumowanie.

Zespół można motywować na kilka sposobów:

  • Wsparcie - wzajemne wspieranie się uczestników i otwartość na problemy innych to siła grupy, która wzmacnia poczucie własnej wartości każdego ucznia i pomaga w trudnych sytuacji.
  • Dzielenie się pomysłami - każdy może być autorem przełomowego pomysłu, a dzielenia się nimi to sposób na zaangażowanie w pracę. Kiedy widzimy, że  nasze wysiłki nie idą na marne, chętniej angażujemy się we wspólne i kreatywne rozwiązywanie problemów.
  • Wspieranie własności - każdy może być „właścicielem” projektu i stać się odpowiedzialnym za postępy w pracy zespołu. Taka dodatkowa odpowiedzialność daje poczucie, że jest się ważnym i dlatego warto się angażować.
  • Publiczne, pozytywne wzmocnienie - zarówno publicznie, jak i prywatnie udzielona pochwała motywuje do pracy. Dlatego niezależnie, czy jest to email z podziękowaniem, czy dyplom wręczony podczas spotkania podsumowującego, pozytywne wzmocnienie zawsze motywuje do działania.
  • Zabawa – gry integracyjne pozwalają zbudować silne relacje w zespole. Praca wśród dobrych kolegów i koleżanek zawsze motywuje lepiej oraz sprawia więcej radości niż przychodzenie do anonimowej struktury, gdzie są obcy sobie ludzi.

 

Dokumentacja i prezentacja

Oprócz prezentacji na koniec projektu uczniowie powinni przygotować także dokumentację przebiegu swojej pracy.  

Zbieranie informacji i dokumentowanie działań to ważny element pracy projektowej, który przygotowuje nas do prezentacji na zakończenie. Publiczna prezentacja powinna być wyjątkowym wydarzeniem i aby się udała warto pamiętać o tym, że musimy:

  • przygotować miejsce prezentacji przed przyjściem pierwszych gości,
  • przywitać zebranych i przedstawić zespół,
  • zainteresować słuchaczy, czyli nie tylko w ciekawy sposób opowiadać, ale przedstawić program prezentacji, wprowadzić słuchaczy do tematu - odwołać się do problemu, celów - opisać zdobyte doświadczenia i uzyskane rezultaty,
  • stworzyć możliwości do wypowiedzi zaproszonych gości,
  • podziękować za przybycie i zaprosić do zapoznania się z materiałami np. zgromadzonymi na blogu, czy dodatkowo przygotowaną wystawą.
  •  

 

Informacja zwrotna w projekcie

Informacja zwrotna w projekcie to przede wszystkim poinformowanie każdego ucznia o poziomie osiągniętych przez niego rezultatów, mocnych i słabych stronach wykonanej pracy oraz o tym co i jak można zrobić lepiej.

Aby informacja była rzetelna, sprawiedliwa nauczyciel powinien odnieść się w niej do wszystkich aspektów pracy projektowej uczniów. Refleksji powinien podlegać:

  • proces tworzenia projektu,
  • przeprowadzenie przedsięwzięcia,
  • efekty pracy, takie jak sprawozdanie/karta projektu, materialny wytwór,
  • prezentacja.

Nie należy pomijać również poziomu ukształtowania umiejętności kluczowych, zarówno związanych z organizacją pracy własnej, jak i z pracą w zespole.

Pamiętaj!
Uczniowie najczęściej czują się odpowiedzialni za efekt, a po udanej prezentacji mają prawdziwą satysfakcję.

 

Początki ewaluacji

Słowo ewaluacja pochodzi z języka angielskiego i francuskiego i oznacza oszacowanie lub określenie wartości, czasem również ocenę. Tradycja badań ewaluacyjnych sięga początków XX wieku, a ich kolebką były Stany Zjednoczone, gdzie pierwsze próby udokumentowanej oceny wyników nauczania prowadził Joseph M. Rice - lekarz z wykształcenia - wykonujący zadania inspektora oświaty. Celem badań Rice’a było przede wszystkim podniesienie skuteczności nauczania, dlatego rozpoczął porównywanie poziomów pracy szkół.

Pierwsze badania ewaluacyjne przeprowadzono w USA w latach 20. XX wieku, a teoria ewaluacji została po raz pierwszy zaproponowana w 1949 roku przez Ralfa Tylera.

Obecnie funkcjonujące pojęcia ewaluacji kształtującej (ang. formative evaluation) i sumującej (ang. summative evaluation) zostały wprowadzone przez Michaela Scrivena w 1967 roku. W latach 60. XX wieku nastąpił dynamiczny rozwój tej dyscypliny – głównie w USA i państwach Europy Zachodniej– a ewaluacja stała się niezależną dyscypliną badań społecznych.

Pakiet Edukacyjny Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu. Część 4. Ewaluacja w pracy metodą projektu, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Narodowa Agencja Programu „Młodzież w działaniu”., s. 13.

 

Projekt i ewaluacja

Spotykamy wiele definicji ewaluacji, ale najczęściej jest ona określana jako proces gromadzenia, opracowywania i komunikowania informacji na temat wartości przypisywanej poszczególnym działaniom.

Ewaluacja to:

  • proces zmierzający do stwierdzenia, w jakim stopniu zamierzone cele są rzeczywiście realizowane,
  • sztuka zadawania pytań,
  • systematyczne badanie zdarzeń, które mają miejsce w ramach realizowanego programu bądź stanowią jego konsekwencję,
  • systematyczny i jawny proces zbierania informacji na temat istoty, charakteru i wartości interesujących zjawisk,
  • systematyczne badanie wartości lub zalet jakiegoś obiektu,
  • to systematyczny proces obejmujący zbieranie informacji oraz zdawanie relacji (w postaci raportu) z tego, jak się rzeczy mają, z intencją dostarczenia danych ułatwiających podejmowanie decyzji.

 

Rodzaje ewaluacji

Ze względu na moment przeprowadzania ewaluacji wyróżniamy:

  • ewaluację ex ante (ewaluacja początkowa) - przed rozpoczęciem działań, kiedy zastanawiamy się, jakie są potrzeby i oczekiwania uczniów (odbiorców) aby zaplanować odpowiednie działania i sposoby pracy,
  • ewaluację bieżącą mid-term (ewaluacja środkowa) - w trakcie realizacji działań, kiedy sprawdzamy, co dzieje się na bieżąco; w przypadku pracy metodą projektu jest przeprowadzana w połowie realizacji projektu,
  • ewaluację ex post (ewaluacja końcowa) - po zakończeniu realizacji działań, kiedy to możemy ocenić podjęte działania i wyciągnąć wnioski na przyszłość.

Ponadto z punktu widzenia tego, kto przeprowadza ewaluację dzielimy ją na ewaluację wewnętrzną (samoewaluacją) i zewnętrzną.

 

Rodzaje ewaluacji szkolnej

W przypadku działań w szkołach możemy mówić o następujących formach ewaluacji:

  • profesjonalnym monitoringu – odnosi się do stopnia zadowolenia uczestników działań. Informacje zbiera się na temat tego np. jak uczniowie odbierają poszczególne aspekty kursu, lekcji czy też działań nauczycielskich,
  • profesjonalnym przeglądzie – dostarcza informacji na temat wpływu kursu, lekcji czy działań podejmowanych np. w szkole na uczniów. Zadawane pytania dotyczą tego, jaki jest realny wpływ procesu nauczania na uczniów, na ile okazuje się użyteczny, czy udało się osiągnąć zakładane cele oraz czy pojawiają się jakieś niezaplanowane efekty uczenia się,
  • ewaluacji zbiorczej (strategicznej) – zbieranie informacji dotyczy jakości zajęć, ale wiąże się z krytycznym, całościowym spojrzeniem na podstawowe założenia i przyjętą praktykę. Podczas tego typu ewaluacji uczniowie i nauczyciele, mają przestrzeń do systematycznego wyrażenia własnej opinii, dzięki czemu mogą się od siebie nawzajem uczyć i mają wpływ na całość przedsięwzięcia.

 

Po co prowadzić ewaluację?

Ewaluacja jest wyrazem odpowiedzialności za prowadzone działania i pokazuje, że interesuje nas to, czy nasze działania były adekwatne do potrzeb, skuteczne, trwałe, długofalowe, efektywne. Dlatego dzięki dobrze przeprowadzonej ewaluacji możemy w przyszłości w bardziej świadomy sposób kontynuować działania lub planować nowe. Stąd też ewaluacja służy:

  • podniesieniu poziomu wiedzy,
  • motywowaniu do działania,
  • wypromowaniu wartości w nauczaniu i idei uczestnictwa (zaangażowania),
  • wprowadzaniu zmian i usprawnień.

Pamiętaj!
Ewaluacja ma pozytywny wpływ na proces nauczania i uczenia się.

 

Autorka: Urszula Małek